Η βόλτα του ελληνικού τραγουδιού στη φύση

Συχνά λέμε ότι το τραγούδι είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας, γιατί δείχνει την αισθητική, τις αντιλήψεις , αλλά και τα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους της εποχής μας. Το ίδιο αποκαλυπτική εικόνα αποτελεί το τραγούδι και για τη σχέση μας με τη φύση και το περιβάλλον γενικότερα.

Το παλιό ( παραδοσιακό, λαϊκό και ελαφρό ) τραγούδι υμνούσε το φυσικό περιβάλλον , γιατί απλούστατα μέχρι τη δεκαετία του 1950 δεν ήταν ορατό κανένα οικολογικό πρόβλημα. Έτσι  το δημοτικό τραγούδι θαύμαζε τη φύση και την ταύτιζε με τη χαρά της ζωής, όπως στο παράδειγμα της «Ιτιάς». Αντίθετα, το λαϊκό τραγούδι, ως καθαρά αστικό δημιούργημα, αντιμετώπιζε τη φύση σαν μια ευκαιρία για απόδραση από τις δυσκολίες της ζωής( Πάμε τσάρκα …) . Τέλος, το ελαφρό τραγούδι, από την καντάδα ως τις δημιουργίες του ΄60 , αντιμετώπιζε με πολύ ρομαντισμό την ύπαιθρο , ίσως γιατί με την αστικοποίηση άρχισαν τα πρώτα προβλήματα στις πόλεις ( χωριό μου, χωριουδάκι μου ..)

Έπρεπε να περάσουν δέκα και περισσότερα χρόνια για να αρχίσουν να πυκνώνουν οι περιβαλλοντικές αναφορές στο τραγούδι μας. Η έκρηξη της εσωτερικής μετανάστευσης, η τσιμεντοποίηση των πάντων, η άναρχη εκβιομηχάνιση, η ρύπανση των υδάτων και η μόλυνση της ατμόσφαιρας έκαναν τη ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα αβίωτη. Από την πρώτη στιγμή οι αντιδράσεις των ανθρώπων αποτυπώθηκαν και στο τραγούδι.

Ο Νίκος Γκάτσος ήταν ίσως ο πρώτος ποιητής /στιχουργός που είχε κριτική ματιά απέναντι στο περιβάλλον ( Ο εφιάλτης της Περσεφόνης, μουσική Μάνος Χατζιδάκις). Αλλά και ο νεότερός του Διονύσης Σαββόπουλος έκανε ( και κάνει) συχνά νύξεις και σαφείς αναφορές μέσα από τα τραγούδια του στην καταστροφή του περιβάλλοντος( «Πρωτομαγιά»).

Την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα όλο και περισσότεροι τραγουδοποιοί μιλούσαν μέσα από τα τραγούδια τους με θυμό και κριτική διάθεση για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της Ελλάδας και του κόσμου. Ο Ορφέας Περίδης μάς τραγούδησε για τα καμένα δάση ( ο Ρομπέν των καμένων δασών) , αλλά το ίδιο θέμα ενέπνευσε και τον Μιχάλη Γκανά για ένα τραγούδι που μελοποίησε ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας( στα καμένα).

Η Λένα Πλάτωνος έχει επίσης πει αρκετά για το οικολογικό πρόβλημα στο ποιητικά ηλεκτρονικό τραγούδι της (το παραμύθι).

Εκτός από όσους αναφέραμε και άλλοι τραγουδοποιοί έχουν στη θεματολογία τους τη φύση και τα προβλήματά της, π. χ. Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Παντελής Θαλασσινός, Σωκράτης Μάλαμας, Μανώλης Φάμελλος, Φίλιππος Πλιάτσικας κ.α.

Ωστόσο, όλοι αυτοί οι δημιουργοί και τα τραγούδια τους δεν ανήκουν στο κύριο ρεύμα (mainstream) του τραγουδιού. Είναι αυτονόητο. Αν τέτοια τραγούδια απασχολούσαν τα πλήθη, τότε η κοινωνία μας δεν θα είχε τόσο παθητική στάση απέναντι στα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Εξάλλου, σωστά το λέει το τραγούδι, αν θέλουμε κάτι ν΄ αλλάξει στο περιβάλλον, «εδώ είναι το ταξίδι»…

( Το άρθρο μας αυτό βασίστηκε στην εργασία του Βασίλη Αγγελικόπουλου  «το περιβάλλον στο ελληνικό τραγούδι», η οποία δημοσιεύτηκε στη βιβλιοθήκη της «Ελευθεροτυπίας»)